Novikov öz-tutarlılık ilkesi Dr. Igor Novikov’un 1980’lerin ortasında geliştirdiği, zaman yolculuğundaki paradoksları çözmeyi amaçlayan ilkedir.
Bu ilkeye göre, zaman yolculuğunda geçmişi değiştirecek veya paradoksa neden olacak herhangi bir olayın gerçekleşme ihtimali sıfırdır. Dolayısıyla zaman paradokslarının oluşması imkansızdır.
Novikov’un öz-tutarlılık ilkesi zaman yolculuğuyla ilgili bazı varsayımlarda bulunur. Örneğin; sadece bir zaman akışı vardır ve (kuantum mekaniğinin çoklu dünyalar yorumunun öngördüğü) alternatif zaman akışları erişilebilir değildir.
Bu varsayımlarla birlikte, zaman yolculuğunun tutarsız sonuçlara yol açamayacağı sınırlaması sadece bir totoloji (ihtimal dahilinde yanlış olamaz bir kanıt) olarak görülebilir. Ancak bu ilke, kapalı zamansal eğrilerden yoksun uzay bölgelerinde gerçekleşen zaman yolculuğunu içeren durumlarda evrenin aynı yerel fizik yasalarına uyduğu gibi başka basit olmayan açıklamalar yaparak sadece tarihin uyumlu olması fikrini söylemenin ötesine gider. Buna kapalı zamansal eğrilerle uzayzamandaki cauchy problemi denir.
Biri şu şekilde düşündüğünde öz-tutarlılık ilkesinin bir totoloji olmadığı fikri belirginleşir: Eğer fizik kanunları kapalı zamansal eğrilere olanak tanıyorsa ve kapalı zamansal eğriler oluştuğunda, daha önce hiç karşılaşmadığımız yeni yerel fizik kanunları oluşabilir. Ancak öz-tutarlılık ilkesi bunun önüne geçer. İlkeye yerel fizik de kapalı zamansal eğrilerin olmadığı durumdaki aynı tür fizik kanunlarıyla yönetilir.
Özetle, öz-tutarlılık ilkesi,yeni bir fiziğin mümkün olmadığını gösteren bir ilkedir. Bu bağlamda, geçmişte yapılacak herhangi bir etkileşim öz-tutarlılık ilkesi gereği herhangi bir paradoks yaratmayacak şekilde düzenlenir.
Bir zaman makinasının olması özgür iradenin de sorgulanmasına neden olur. Çünkü bu ilkeye göre asla geçmişe gidip de kendi genç halinizi öldürmek gibi bir şey isteyemezsiniz. Kendinizle konuşup, birlikte bir şeyler yapabilecek olsanız bile paradoksa yol açabilecek hiçbir şey yapamazsınız.
Novikov’a göre fizik aslında zaten sizin günlük yaşamınızın sınırlarını çiziyor. Örneğin, uçmak veya duvarlardan geçebilmek gibi şeyler isteseniz bile kütleçekimi ve madde fiziği bunu yapamayacağınızı söylüyor. İşte bu yüzden Novikov da “Bir zaman yolcusuna uygulanan öz-tutarlılık kısıtlaması neden bundan farklı bir şey olsun ki?” diye soruyor.